Mapa polskiej fotografii awangardowej w świetle archiwum Jerzego Lewczyńskiego
Mapa polskiej fotografii awangardowej w świetle archiwum Jerzego Lewczyńskiego. Weronika Kobylińska-Bunsch. Warszawa 2017.
Zrealizowano w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Innowacyjna strategia Jerzego Lewczyńskiego (1924-2014) dotyka tak aktualnych kwestii jak kruchość materialnych nośników pamięci społecznej, które, choć balsamują czas, same pozostają nietrwałe. Kluczowe u Lewczyńskiego zainteresowanie przeszłością zaowocowało zachowywaniem przez niego śladów współczesnych mu dziejów polskiej fotografii. Integralną częścią jego performatywnego archiwum stały się wyjątkowe rękopisy (np. znanego teoretyka J. Garzteckiego), korespondencja (m.in. z wybitnym krytykiem J. Buszą) czy druki ulotne (np. bezprecedensowy mailart grupy Permafo). W bogatej, nieopisanej dotąd spuściźnie po Lewczyńskim są świadectwa jego znajomości z najważniejszymi dla polskiej kultury indywidualnościami twórczymi (np. z fotografami, takimi jak Z. Beksiński, E. Hartwig, Z. Dłubak czy Z. Rydet). Wyjątkowość zbioru zabytków po Lewczyńskim wynika nie tylko z niepowtarzalności poszczególnych obiektów wchodzących w jego skład, ale przede wszystkim ma on wartość jako pewien zespół, gdzie znaczące są powiązania między kolejnymi elementami. Całościowe spojrzenie na te unikatowe zabytki umożliwia z kolei rekonstrukcję skomplikowanej sieci artystycznych zależności, które w literaturze przedmiotu pozostają wciąż obszarem pełnym niewiadomych. Materiał ten stał się więc tematem godnym opracowania w ramach Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Niniejsze opracowanie, powstałe w wyniku stypendium, ukazuje mapę świata polskiej fotografii w latach 1950-1970. Zostały na niej zaznaczone wektory ilustrujące zainicjowane przez Lewczyńskiego trasy przepływu inspiracji i wiedzy pomiędzy Gliwicami a np. Warszawą, Poznaniem, Krakowem czy Sanokiem. Projekt doprowadził do reorientacji perspektywy historiograficznej: ośrodek z pozoru peryferyjny, jakim były rodzinne Gliwice Lewczyńskiego, jawi się tutaj jako źródło, z którego biorą swój początek związki szczególne dla historii całej dyscypliny.